İndirimli Oranda Satışlarda KDV İadesi
Genel Açıklama
Katma değer vergisi yayılı muamele vergilerinden bir tanesidir. Bunun sonucunda bir malın üreticiden tüketiciye kadar giden bütün aşamalarındaki satışlar katma değer vergisine tabiidir. Her bir satıcı satış bedeli üzerinden KDV hesaplar ve bu “hesaplanan KDV” rakamından bir önceki aşamada ödediği katma değer vergisini (indirim KDV) düşerek aradaki farkı devlete öder. Mahsup mekanizması sayesinde her aşamada yaratılan katma değer vergiye tabi tutularak, verginin yapay olarak büyümesi başka bir ifade ile mükerrer vergi alınması önlenmiş olmaktadır.
Aylık KDV hesaplamalarında hasılat KDV, indirim KDV’den büyük ise aradaki fark devlete KDV olarak ödenmektedir. Diğer taraftan tersi durumda, (İndirim KDV – Hasılat KDV farkının) satıcıya iade edilmesi gerekir.
Katma Değer Vergisinin ilk uygulayıcısı, başka bir ifadeyle mucidi olan Avrupa ülkelerinde aradaki negatif fark kolaylıkla satıcıya iade edilmektedir. Oysa ülkemizde “İndirim KDV – Hasılat KDV farkı” öncelikle sonraki dönemlere “devreden KDV” aktarılmakta, ancak bazı şartların varlığı halinde iade edilmektedir. KDV iadesi yapılabilmesi için aşağıdaki üç alternatiften birinin geçerli olması gerekir.
- İstisna teslim olması
- KDV stopajı kapsamında satış yapılmış olması
- İndirimli oranda satış yapılmış olması.
İstisna işlemlerde KDV iadesi
İstisna kapsamında yüklenilen KDV’nin iade edilebilmesinin ön şartı yapılan işlemin Katma Değer Vergisi Kanunu’nun bir maddesi vergiden istisna edilmiş olmasıdır. Ayrıca, yüklenilen KDV’nin iade edilebileceğini ilişkin özel bir düzenlemenin de bulunması ikinci şarttır. KDV Kanunun 11 – 17’nci maddelerinde ve bazı geçici maddelerinde “istisnalar” yer almaktadır. İstisna işlemlere örnek olarak ihracat istisnası, teşvik belgesi sahiplerine dönük makine satışları gösterilebilir. İade uygulama ve prosedürleri ve işlemi niteliğine göre farklılık göstermektedir. Detaylar KDV Genel Uygulama Tebliğinde yer almaktadır.
Tevkifat uygulamasında KDV iadesi
KDV kanununda vergi güvenliğini sağlamak için, KDVK’nun 9’ncu maddesinde vergi sorumluluğu konusu düzenlenmiştir. Buna göre, alıcı, işlem bedeline ilişkin faturada gösterilen KDV’nin hepsini satıcıya ödemez, belli bir kısmını keserek, vergi sorumlusu sıfatıyla doğrudan vergi dairesine öder. Vergi kesintisi, stopaj veya tevkifat olarak adlandırılan bu tutarlar, 2 nolu KDV beyannamesi ile vergi dairesine, doğrudan alıcı tarafından ödenir. Satıcı ise, tevkifat yapılmayan KDV tutarını hasılat KDV olarak beyan eder. Kendi alımları dolayısıyla ödediği KDV’leri düşerek, arada pozitif fark varsa bu farkı devlete öder. Şayet fark negatif ise, aradaki fark devreden KDV olarak devredebileceği gibi vergi dairesi gerekli prosedürleri uygulayarak KDV’yi iade edebilir. Tevkifat uygulamasına örnek olarak fason yapılan hizmetler, temizlik ve güvenlik hizmetleri ile devlete ve bankalara yapılan danışmanlık hizmetlerini gösterebiliriz. KDV tevkifatı kapsamında yapılan işlemlerdeki iade özel prosedürler mevcuttur.
İndirimli orandaki işlemlerde KDV iadesi uygulaması
İndirimli oranda yapılan işlemlere dönük Katma Değer Vergisi iadesinin yasal dayanağı dayanağı KDVK’nun 29/2’nci maddesidir. İndirimli oranda KDV iadesi, yaptıkları teslim ve hizmetlerden %1 ve %8 oranında katma değer vergisi tahsil eden mükelleflere tanınmıştır. Örneğin restoran sektörünün yapmış olduğu hizmetlerde, 2020 yılında %1 ve %8 oranında KDV uygulanmıştır. Bu tür restoranların, gerekli şartları taşıması halinde, KDV iadesi almaları imkânı bulunmaktadır. Detayları ise KDV Genel Uygulama Tebliğinin III/B-3 bölümünde düzenlenen, İndirimli Oranda KDV iadesi konusu yazımızın izleyen bölümlerinde açıklanmıştır.
İNDİRİMLİ ORANDA KDV İADESİNİN ŞARTLARI
İadenin yapılabileceği kişiler.
Yaptıkları mal satışları ve hizmet ifalarında %1 veya %8 oranında katma değer vergisi uygulayan mükellef grupları indirimli oranda KDV iadesi alabilirler. İndirimli KDV iadesi alabilecek mükellef grupları aşağıdaki gibidir.
- Restoranlar,
- Gıda sektörü
- Tekstil sektöründe faaliyet gösterenler
- Konut üretiminde bulunan müteahhitler
- Turizm sektöründe bulunan otel vb konaklama tesisleri
- Eğitim ve öğretim kurumları
- Sağlık kuruluşları
- Diğer (%1 ve %8) indirimli oranda mal ve hizmet satanlar,
KDV oranları Bakanlar Kurulu Kararları ve Cumhurbaşkanı Kararları ile belirlenmektedir. Güncel KDV oranı listesi, Gelir İdaresi Başkanlığı internet sitesinde yer almaktadır.Linki aşağıdaki gibidir. https://www.gib.gov.tr/node/108756
İade Tutarının Hesaplanması
Konuyu açıklamadan önce bazı temel kavramları tanımlamakta fayda bulunmaktadır.
Hasılat KDV, bir vergi mükellefinin satış faturalarında gösterdiği ve müşteriden talep ettiği (tahsil ettiği) katma değer vergisini göstermektedir.
İndirim KDV, bir mükellefin bir ay içerisinde aldığı her türlü mal ve hizmet için tedarikçilere ödemiş olduğu katma değer vergisi tutarlarını ifade eder.
Yüklenim KDV, yapılan bir işlem için katlanılan katma değer vergisini ifade eder. Yapılan satış işlemine ilgisi olmayan alımlara ilişkin KDV tutarları yüklenim KDV hesabına dahil edilmez.
İndirimli oranda KDV uygulamasında yüklenilen katma değer vergisinin indirimle telafi edilemeyen ve eşik değeri aşan kısmı iade edilmektedir. Hesaplama aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
İade Edilebilir KDV = Yüklenilen KDV – Hesaplanan KDV – Eşik Değer
2020 yılı işlemleri için eşik değer 17.300 TL olarak belirlenmiştir.
Bir mükellefin yaptığı işlemlerden dolayı ödenecek KDV’si çıkmış ise, indirimli olanda satışları olsa dahi, yüklenim KDV indirimle telafi edildiğinden, bu mükellefe katma değer vergisi iadesi yapılmayacaktır.
Bu nedenle, indirimli oranda işlemleri olan bir mükellefin, öncelikli olarak KDV beyannamelerini gözden geçilerek, devreden KDV’nin bulunup bulunmadığına bakması gerekir. Devreden KDV’nin bulunmaması veya ödenecek KDV bulunması, yüklenilen KDV’nin indirim yoluyla telafi edildiğini göstermektedir.
Konuyu bir örnek yardımıyla açıklamakta yarar bulunmaktadır.
ÖRNEK:
Gıda sektöründe faaliyet gösteren bir ABC Gıda A.Ş.’nin 2020 yılı satışları ve uyguladığı KDV tutarları aşağıdaki gibidir. Aşağıdaki rakamlardan görüldüğü üzere, ABC Gıda A.Ş. 2020 yılında 11 milyon TL satış hasılatı yapmış ve bu satışlardan 530.000 TL hasılat KDV elde etmiştir.
| Satışlar (TL) | KDV Oranı | KDV (TL) | |
| %1 KDV oranına tabi satışlar | 5.000.000 | 1% | 50.000 |
| %8 KDV oranına tabi satışlar | 6.000.000 | 8% | 480.000 |
| %18 KDV oranına tabi satışlar | – | 18% | – |
| TOPLAM | 11.000.000 | 530.000 |
Aşağıdaki hesaplamalardan görüldüğü üzere, ABC Gıda A.Ş.’nin 2020 yılında gıda işletmesiyle ilgili olarak alışlar nedeniyle 8 milyon TL maliyeti oluşmuştur. Alımlar nedeniyle katlanılan (yüklenilen KDV tutarı) 860.000 TL’dır. Alışların detayı aşağıda görülmektedir.
| Yüklenim KDV hesabı | Harcama Tutarı | KDV Oranı | Yüklenilen KDV |
| Malzeme alışı | 3.000.000 | 8% | 240.000 |
| İşçilik Giderleri | 1.000.000 | 0% | – |
| Kira Gideri | 1.000.000 | 18% | 180.000 |
| Kira Gideri | 1.000.000 | 8% | 80.000 |
| Genel Giderler | 2.000.000 | 18% | 360.000 |
| – | |||
| Toplam | 8.000.000 | 860.000 |
ABC Gıda A.Ş.’nin dönem sonu stoku bulunmadığı varsayılmaktadır. Buna göre, indirimli oranda işlemlere ilişkin faaliyetinden ötürü iade edilebilir KDV aşağıdaki gibi olmaktadır.
| Yüklenilen KDV | 860.000 |
| Hesaplanan KDV | 530.000 |
| İadeye Esas KDV (FARK) | 330.000 |
| Eşik Değer | 17.300 |
| İade Edilebilir KDV | 312.700 |
ABC Gıda A.Ş.’ne KDV iadesi yapılabilmesi için bu Şirketin 31 Aralık 2020 tarihi itibariyle devreden KDV tutarının bulunması şarttır. Devreden KDV tutarı 312.700 TL’ndan fazla ve bu rakamın iadenin talep edildiği KDV beyannamesine kadar düşmez ise, söz konusu Şirket 312.700 TL KDV iadesi talep edebilecektir. Şayet 312.700 TL’den az ise devir rakamı kadar iade alabilecektir.
Örneğin ABC A.Ş. Mart 2021 KDV beyannamesi ile KDV iadesini talep etmiştir. İade talebi öncesi bu Şirketin devreden KDV tutarı 250.000 TL olarak hesaplanmıştır. Bu durumda söz konusu Şirket en fazla 250.000 TL tutarında KDV iadesi talep edebilecektir.
KDV İadesinin talep edilme şekli
KDV iadesi nakden veya mahsuben kullanılabilir. Nakden iade halinde, vergi dairesi mükellef kuruma parayı nakit olarak öder. Mahsuben iadede ise, mükellefin kendisinin vergi, sosyal güvenlik kurumu ve tebliğlerle belirtilen diğer borçlarına mahsup edilir.
2020 yılıyla ilgili olarak, 2020 yılı içerisinde aylık bazda sadece mahsuben iade alınabilirken[1], 2021 yılında ise, nakden veya mahsuben iade alınması mümkündür.
Genel olarak nakden iade talep edilebilecek dönem, indirimli orana tabi işlemin gerçekleştiği yılı izleyen yılın Ocak-Kasım vergilendirme dönemlerine ilişkin beyannamelerle yapılabilir.
İndirimli oranlı işlemlerdeki nakdi ve mahsuben KDV iadesi için kural olarak Yeminli Mali Müşavir raporu (veya vergi inceleme raporu) şarttır. Vergi dairesi raporla ilgili incelemeleri yaptıktan sonra nakdi KDV iadesini yapar.
Diğer taraftan, banka teminat mektubu vermek suretiyle KDV iadesini erken almak da mümkündür. Banka teminat mektubu, YMM raporu verildikten ve gerekli incelemeler vergi dairesince tamamlandıktan sonra mükellefe iade edilir.
Vergi dairesine sunulacak bilgi ve belgeler
KDV iadesi, KDV beyannamesinde “Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler” tablosundan 439 kodu satırı seçilerej beyan edilecektir. İade talebi için istenen belgeler
- Standart iade talep dilekçesi,
- İndirim KDV listesi (Alış faturaları listesi)
- Yüklenilen KDV listesi
- İndirimli satış faturaları listesi
- Yıllık iade tutarının hesaplanmasına ilişkin tablo
- Yılı içinde iade edilen tutarlarını aylık olarak gösteren tablo (Bu tabloda yılı içinde iadesi gerçekleşen tutarların toplamı da tek satırda gösterilecektir.)
- İadenin talep edildiği izleyen yılın ilk döneminden iadenin talep edildiği döneme kadar aylar itibarıyla devreden KDV tutarlarını gösteren tablo
- (5.000 TL üzeri iadelerde) YMM veya vergi inceleme raporu
Yeminli mali müşavirler, süresi içerisinde tam tasdik sözleşmesi imzalayan mükelleflerin KDV iadesi raporlarını herhangi bir üst sınıra takılmaksızın düzenleyebilirler. Tam tasdik sözleşmesi bulunmayan mükellefler için, Yeminli Mali Müşavirlerin iade için rapor yazabilecekleri üst sınır 1.705.000 TL’dır. Bu rakamın üzerindeki iade talepleri için, Hazine ve Maliye Bakanlığı denetim elemanları rapor yazmaya yetkilidirler.
Mahsup edilebilecek borçlar
İndirimli oranda KDV iadesi alacağı, aşağıdaki borçlara mahsup edilebilir.
- KDVGUT 2.1.1. bölümünde sayılan borçlar (Vergi Dairelerine, Gümrük İdaresine ve Sosyal Güvenlik Kurumuna olan borçlar)
- %51 ve daha fazla hissesi kamuya ait şirketlerden elde ettikleri elektrik ve doğal gaz borçları
- Organize sanayi bölgelerine elektrik, su, doğalgaz vb borçlar
KDV iadesinde sürelere dikkat!
İndirimli oranda KDV iadesinde süreler çok önemlidir. Bu süreler büyük ölçüde hak düşürücü niteliktedir.
2020 yılında yapılan satışlarla ilgili olarak tebliğde geçen süreler aşağıdaki gibidir.
| Mahsuben | Nakden | |
| 2020 yılı içinde | Mümkün | Mümkün değil |
| 2021 yılında | Mümkün | Mümkün |
| 2022 yılında | Mümkün değil | Mümkün değil |
| İlk talep edilebilecek beyanname | Ocak 2020 | Ocak 2021 |
| Son talep edilebilecek beyanname | Kasım 2021 | Kasım 2021 |
| YMM raporu gerekli mi? | Evet | Evet |
| 2020 KDV iadesi ile ilgili süreler | |
| Nakit KDV iadesinin talep edilebileceği en erken tarih | 26 Şubat 2021 (Ocak 2021 ayı KDV beyannamesi ile) |
| Nakit KDV iadesinin talep edilebileceği en son tarih | 26 Aralık 2021 (Kasım 2021 ayı KDV beyannamesi ile) |
| Yüklenilen KDV listesinin ve iade talep dilekçesinin sisteme yüklenmesi gereken son tarih | 31 Aralık 2021 |
| YMM Raporunun son ibraz tarihi | 30 Haziran 2022 |
İade talep süresinin dolmasından sonra, geçmiş dönemler için düzeltme beyannamesi verilmek suretiyle ve/veya standart iade talep dilekçesi ve ilgili belgeler ibraz edilmek suretiyle iade talep edilmesi mümkün değildir. Ancak, KDV Genel Uygulama Tebliğinin ilgili bölümlerinde aranan belgeler süresinde ibraz edilmekle birlikte, bu belgelerin muhteviyatında eksiklikler bulunması halinde, eksikliklerin bu süreden sonra tamamlanabilmesi mümkündür.
Azami İade Edilebilir KDV
İndirimli oranda KDV iadesi uygulamasında, KDV İadesi için bir üst sınır bulunmaktadır. Bu sınır matrah ile Genel KDV oranı ile İndirimli KDV oranı arasındaki farkın çarpılması ile bulunur. Hesaplama aşağıdaki gibidir.
iKDV = iM * (%18 – iO)
iKDV =İndirimli Oranda KDV İadesi Sınırı
iM = İndirimli Oranda Yapılan Teslim ve Hizmetler Toplamı
iO = İndirimli KDV oranı (%1 veya %8’dir.)
Yüklenilen verginin azami iade tutarını aşması halinde, aşan iade talebi münhasıran vergi inceleme raporu sonucuna göre yerine getirilir.
KDV iadesi yapılması için mükellefin devreden KDV tutarının müsait olması gerekir. Örneğin, 2020 yılına ilişkin bir iade talep edildiğinde, iade tutarı 2021 yılındaki vergilendirme dönemindeki devreden KDV rakamlarını aşamaz.
Yüklenim KDV tutarı hesaplanırken 3 farklı unsur yüklenir. Bunlar aşağıdaki gibidir.
- İşlemin bünyesinde doğrudan giren harcamalara ilişkin KDV (örneğin gıda işletmesinde et, ekmek için ödenen KDV)
- Genel yönetim giderleri (payı oranında) (Örneğin muhasebe ücreti, genel müdürün kullandığı araç giderleri için ödenen KDV)
- Amortismana tabi iktisadi kıymetler (ATİK) nedeniyle yüklenilen KDV (payı oranında) (Örneğin, hizmet üretim yerinde kullanılan demirbaş ve makinalar için ödenen KDV)
SONUÇ
Cumhurbaşkanı kararları ile KDV oranının indirilmiş olması, bu hizmetlerin kullanıcılarını memnun etse de bu durum bir çok işletme yönünden devreden KDV’lerin büyümesine ve ilave finansman ihtiyaçlarına yol açmaktadır. Özellikle 2020 yılında turizm ve gıda sektöründe KDV oranlarının düşürülmüş olması, yaşanan devreden KDV sorunlarını ağırlaştırmaktadır.
Diğer taraftan, indirimli oranda hizmet sunan mükelleflerin, gerekli şartları taşımaları halinde KDV iadesi alabilmeleri mümkündür. Bu yazımızda İndirimli oranda işlemlerde KDV iadesi, genel hatlarıyla ele alınmıştır.
Özet olarak, 2020 yılında indirimli oranda satışlar nedeniyle yüksek devreden KDV tutarı olan mükellefler, 2021 yılı içerisinde vergi dairesine başvurarak KDV iadesi alabilmektedirler.
İndirimli oranda KDV uygulamasında yüklenilen katma değer vergisinin indirimle telafi edilemeyen ve eşik değeri (2020 yılı için 17.300 TL) aşan kısmı iade edilmektedir.
KDV iadesi alabilmek için detaylı listeleri hesaplama tabloları ve Yeminli Mali Müşavir raporlarının vergi dairesine sunulması ve iadenin 2021 yılı içerisinde yasal olarak talep edilmesi gerekir.
Yazımızda genel hatlarıyla açıklanan uygulamanın detayları, KDV Genel Uygulama Tebliğinde oldukça detaylı şekilde açıklanmıştır.
[1] İnşaat ve tarım sektörüne dönük olarak çok sınırlı olarak vergi inceleme raporuyla alınma şartıyla, yıl içinde de nakdi KDV iadesi imkânı bulunmaktadır.
Dr. Celal Çelik, Yeminli Mali Müşavir, ECC Denetim, 10 Ocak 2021.
ECC Denetim Kur farkı, kambiyo ve vergi yazıları 